Nachtegaal

De Vogelwerkgroep gaat dit jaar regelmatig een vogel in de kijker zetten. We hopen dat de lezers van de Groentjes en/of de website dat interessant vinden (laat maar eens horen ...).

Op 1 mei jl. startten we met enkele leden van de vogelwerkgroep ‘s-morgens tussen 6 en 7 uur bij het Engelermeer een zoektocht naar de nachtegaal.
Eenmaal van de parkeerplaats in de richting gelopen waar de nachtegaal zou kunnen zitten, kwam er een kakofonie van vogelgeluiden op ons af, waaronder het geluid van de nachtegaal. Het was lastiger de nachtegaal ook in beeld te krijgen maar uiteindelijk is het ons toch nog gelukt.

De nachtegaal bewoont bosranden en houtwallen met weelderige ondergroei van dichte (braam)struiken en brandnetels en het liefst op natte plekken in de buurt van water maar ook in drogere gebieden als duinen met dicht struikgewas. Het is een ongeveer 17 cm grote onopvallende vogel. De nachtegaal is egaal bruin van boven, afgezien van de roestrode stuit en staart, grijs op de nek en een groot donker oog met lichtere oogring. De onderzijde is licht grijsbeige.

Het voedsel zoekt de nachtegaal in de dikke strooisellaag op de grond. Het bestaat voornamelijk uit dierlijk voedsel zoals insecten, regenwormen, spinnen enz. In het najaar aangevuld met verschillende soorten bessen. Het voedsel wordt op de grond meestal op donkere plekken bij elkaar gezocht.

Het broedseizoen is vanaf half mei tot in juli en het legsel bestaat uit 3-7 gele tot bruine eieren. De broedduur is 13-14 dagen. Er zijn 1-2 legsels per jaar. Het nest wordt laag boven de grond in de struiken of op de grond gemaakt vaak tussen takken of brandnetels. De eieren worden alleen door het vrouwtje uitgebroed maar het mannetje helpt wel met voeren van de jongen. De jongen blijven ongeveer 2 weken op het nest en ook na het uitvliegen worden ze nog ongeveer 2 weken gevoerd.

Bijna iedereen kent wel de zangkwaliteiten van de nachtegaal. De zang is krachtig en melodieus, langdurig, zeer gevarieerd, met korte strofen (2-4 sec.) bestaande uit trillende klanken en fluittonen. De nachtegaal zingt zowel overdag als in de nacht en kan geluidspieken bereiken tot 93 decibel vooral in een lawaaierige omgeving. Soms sta je voor een struik waar een zingende nachtegaal in zit en dan nog krijg je hem nauwelijks te zien. Ze zingen maar een korte periode in het jaar: eind april tot begin juni.

Het tweede lid van het woord nachtegaal (gaal) gaat vermoedelijk terug op het middelnederlandse woord galen wat “lawaai maken” betekent. Nachtegaal betekent dus letterlijk de nachtelijke zanger. Al in de oudheid was de vogel het onderwerp van verering. De nachtegaal is een lange-afstands trekvogel en is van ongeveer half april tot september in Nederland; eerst arriveren de mannetjes, een paar weken later de vrouwtjes. In juli vertrekken de eerste nachtegalen via Frankrijk en Spanje weer naar tropisch Afrika, waar ze overwinteren in een brede gordel van West- tot Oost-Afrika. Dus wil je nog van de zang van een nachtegaal genieten dan is het nu de tijd.

De nachtegaal is zo’n beetje de laatste vogel die in de lente weer binnenvalt. Zijn zang is op allerlei manieren beschreven. In het gedicht ‘De Nachtegalen’ geeft J.C. Bloem weer hoe troostend de zang van de nachtegaal kan zijn:

Ik heb van ’t leven vrijwel niets verwacht,
’t Geluk is nu eenmaal niet te achterhalen.
Wat geeft het? – In de koude voorjaarsnacht
Zingen de onsterfelijke nachtegalen.

Vergisvogel ...
Al zijn er meer vogels die in deze tijd fantastisch kunnen zingen; de nachtegaal met zijn gouden keeltje is niet te missen. Qua zang kun je je nauwelijks vergissen. En omdat je ‘m meestal alleen hoort, zal er niet snel sprake zijn van vergissen ...

De blauwborst is wel lid van hetzelfde geslacht als de nachtegaal en zíjn zang doet wel wat denken aan de nachtegaal. Maar qua biotoop en uiterlijk zit er zeker verschil en de blauwborst is in de regel ook wat gemakkelijker te vinden. In onze vogel-van-de-maand van april stond de blauwborst in de schijnwerper.

Vogelwerkgroep Natuurgroep Gestel
Tekst en foto’s: Adri van der Heijden
Meer weten: Vogelbescherming en Natuurpunt
Contact: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.