Je hoort wat of je ziet iets … maar dan … wat is het?

De Vogelwerkgroep van Natuurgroep Gestel bestaat uit een kleine groep enthousiaste - meer en minder ervaren - vogelliefhebbers. We gaan graag regelmatig op pad, herkennen best al wat vogels, maar willen in het veld o zo graag nog meer vogels op naam kunnen brengen.

Daarom volgen sommige leden een basisvogelcursus bij het IVN. Vorig jaar bood Kees van der Lee uit Berlicum spontaan aan om een korte cursus vogelherkenning te organiseren voor de natuurgroep.
En dat hebben we met beide handen aangegrepen! We zijn nu halverwege, tijd voor een korte terugblik.

Kees van der Lee is een ervaren vogelaar. Zijn interesse ligt vooral bij de vogels die verbonden zijn aan een bosachtige omgeving, maar inmiddels weten we dat zijn kennis echt niet ophoudt aan de bosrand … Kees is gezegend met een fantastisch gehoor en monitort voor SOVON al lange tijd de vogelstand op Engelenstede, een natuur/recreatiegebied aan de rand van de gemeente.

We focussen ons in deze cursus op bosvogels. Door vroeg in het jaar met de cursus te beginnen, tref je in eerste instantie nog niet zoveel verschillende vogels in het bos aan. Dat is handig, want dan kun je je wat de geluiden betreft in eerste instantie op een beperkt aantal vogels richten. Gaandeweg richting voorjaar, zijn er al meer vogels terug. Het wordt dan - ook door het warmere weer - steeds vrolijker in het bos, maar daarmee ook lastiger om de vogels uit elkaar te houden.
Inmiddels zijn we drie keer op pad geweest: op 4 februari naar de Wamberg,  op 25 februari naar Haanwijk en op 18 maart naar de Hooghei. Bij de eerste bijeenkomst heeft Kees bij hem thuis het programma en zijn werkwijze toegelicht en informatie gegeven over nuttige naslagwerken. Voor iedere excursie stuurt hij ons informatie over de (nieuwe) vogels die we bij die wandeling kunnen verwachten: uiterlijk, gedrag, zang, biotoop etc.

Zoals gezegd: Kees heeft een super gehoor. Geen geluid(je) ontgaat hem en daardoor heeft hij meestal als eerste een vogel in de smiezen. Sommige geluiden zijn niet voor iedereen herkenbaar (bv het goudhaantje, ik spreek uit ervaring …). Het begint dus vaak met de zang of roep van een vogel. Toch ontdekt bijna elke wandeling iemand wel een vogel die zich nog rustig houdt of verder weg zit of vliegt. Wat dat betreft is het fijn om met een groep op pad te gaan. Kees benoemt steeds de verschillen in zang en uiterlijk, maar ook het gedrag van de vogel en zijn favoriete plek om te broeden of te foerageren. Daarnaast attendeert hij ons op specifieke landschappelijke en/of cultuurhistorische kenmerken, zoals de hoogteverschillen en de rabattenstructuur die in sommige gebieden nog te vinden is.

Onderaan dit verslag heb ik de waarnemingen van elke excursie opgenomen.
Het bezoek aan de Wamberg was kort in verband met de introductie op de cursus. Het was nog aan de frisse kant. We hoorden o.a. een enkele vink die moeite had met ‘opstarten’ en nog niet de volledige ‘vinkenslag’ liet horen. Een koppel nijlganzen toonde ons dat ze zich zeer wel thuisvoelen in een boom (waar ze ook broeden). En een pimpelmees liet van dichtbij horen welke variatie aan zang hij in huis had. Meest bijzonder was de waarneming van de middelste bonte specht (helaas waren Marij en ik toen net vertrokken).

Op Haanwijk werden we verrast door diverse spechten. Vanzelfsprekend in zo’n bos met oudere bomen: de grote bonte specht. Ineke zag een glimp van de kleine bonte. De groene liet zich weer eens alleen horen, de zwarte liet zich duidelijk horen – en uiteindelijk ook zien. Het duurde wel even voordat iedereen de aanwijzing van Tonnie ‘hij zit precies in de mik van die boom’ onder de knie had. De boomklevertjes waren al wat drukker in de weer en nadrukkelijk aanwezig.  De waarneming van een appelvink was een mooie bonus. Kees gaf hier op het bospad nog aanschouwelijk onderwijs over het overbruggen van open terrein, dat vogels - afhankelijk van de soort en de afstand - een onveilig gevoel kan geven.

Bij het bezoek aan de Hooghei troffen we - beetje onverwacht - heerlijk weer. De Hooghei is rijk aan spechten en vooral de drumband (van wel 3 grote bonte spechten tegelijk) die we hoorden langs de beukenlaan was geweldig. De zwarte mees die Kees hoorde, hebben we - denk ik - geen van allen gezien of gehoord, ook al omdat er op dat moment een groep van 10 à 15 buizerds hoog over vloog en onze aandacht trok. Uitzonderlijk! Kees dacht aan een groep op voorjaarstrek. Plotseling zagen we een boomklever eens niet op een boom, maar op het pad. Mogelijk modder aan het verzamelen om de ingang van zijn nest dicht te metselen? Aan het eind van de wandeling werden we dan toch verrast door een tjiftjaf (weer terug van zijn winterverblijf: voorjaar!) en ook hier … een appelvink.

We treffen het met onze cursusleider … Kees heeft veel kennis over vogels en de bezochte gebieden en weet dat ook op een plezierige manier over te brengen. En is niet te beroerd om ons nóg maar eens te attenderen op bv de zang van de roodborst. Er valt zeker nog het nodige te leren, maar met de kennis die we nu op doen - naast veel herhalen en zelf op pad gaan - komen we toch steeds weer wat verder in vogelland. Gelukkig hebben we nog 3 excursies voor de boeg; we kijken uit naar de 2e helft van de cursus!

Waarnemingen (gehoord en/of gezien):
Wamberg
boomklever, boomkruiper, duif (hout-), ekster, gaai, gans (Nijl), heggenmus, kauw, lijster (zang-), mees (kool-), mees (pimpel-), mees (staart-), merel, putter, roodborst, specht (grote bonte), specht (middelste bonte), spreeuw, vink, winterkoning, zwarte kraai

Haanwijk
aalscholver, appelvink, boomklever, boomkruiper, buizerd, duif (holen-), duif (hout-), gans (grauwe), heggenmus, koperwiek, kwikstaart (geel), lijster (zang-), mees (kool-), mees (pimpel-), mees (staart), merel, roodborst, specht (groene), specht (grote bonte), specht (kleine bonte), specht (middelste bonte), specht (zwarte), spreeuw, vink, winterkoning, zwarte kraai

Hooghei
appelvink, boomklever, boomkruiper, buizerd (grote groep), duif (holen-), duif (hout-), gaai, gans (grauwe), gans (Nijl), goudhaan, heggenmus, huismus, kauw, lijster (grote), lijster (zang-), mees (kool-), mees (pimpel-), mees (staart-), mees (zwarte), merel, roodborst, specht (groene), specht (grote bonte), specht (zwarte), spreeuw, tjifjtaf, vink, winterkoning, zwarte kraai

Verslag: Jaap Sonnevijlle